Mục Lục
II . ĐẠO TỨ ÂN HIẾU NGHĨA,“DI DÂN” VÀ “THỔ DÂN”
Phật Giáo Tứ Ân Hiếu Nghĩa:
Chùa Bửu Quang là ngôi chùa Tịnh Độ duy nhất tọa lạc trên thánh địa Đạo Tứ Ân Hiếu Nghĩa, nên trước khi nói đến việc khai sơn ngôi chùa Tổ của Liên Tông Tịnh Độ Non Bồng, chúng tôi xin nói về Đạo Tứ Ấn Hiếu Nghĩa của Đức Bổn Sư núi Tượng.
Thánh địa Đạo Tứ Ân Hiếu Nghĩa tọa lạc trên một vùng đồi núi bạt ngàn một màu xanh thăm thẳm, một dãi núi trải dài từ Tri Tôn, Tịnh Biên, Nhà Bàng, núi Sam, Châu Đốc, đến vùng núi Ba Thê núi Sập, An Giang; những sắc dân chân chất thật thà, như đoàn chim nương tựa đất lành tìm thức ăn xây tổ ấm.
Thật thế đó, có một địa danh từ thuở hồng quang của miền Nam là Ba Chúc, tựa chừng bên chân núi Dài; người dân Ba Chúc là người dân của đạo giáo, từ khắp bốn phương trời đến đây xây dựng một quê hương mới; một tổ ấm thứ hai, hiện nay cũng là nơi chôn nhau cắt rún của từng thế hệ, luôn bám lấy ruộng đồng mênh mông cò bay thẳng cánh, bên cạnh vườn tượt, rẫy bái nương khoai, rừng xanh tươi thắm đầy hoa thơm cỏ lạ, có những loài gỗ quý nghìn năm sừng sững từ cuối chân trời và kể cả sự linh thiêng huyền bí…giữ gìn từng tấc đất quê hương yêu dấu.
Song song với sự “di dân” của người Việt còn có một cư dân khác, có thể nói là một “thổ dân”, đối với người Việt Nam thường gọi là bà con dân tộc thiểu số Khmer, là bạn bè ở nơi đây hòa nhịp cùng chung cuộc sống trên con nước từ thượng nguồn dòng Mékông cuồn cuộn đổ về mang phù sa vun bồi cho vùng đồng bằng sông Cửu Long mầu mỡ.
Trong giáo pháp Đức Phật, kinh Tâm Địa Quán, phẩm Báo Ân, Đức Phật dạy về tứ trọng ân đối với chư vị Bồ Tát, chư Thinh văn, chư Tăng Ni, chư Cư sĩ khi đã là đệ tử Đức Phật, mang trong mình một dòng họ Thích đều phải tôn trọng và thực hành pháp tứ ân, tứ ân theo nhà Phật là ân Cha mẹ, ân Sư trưởng, ân Quốc vương và ân đàn na, thực hành trọn tứ ân là Bồ Tát cứu độ chúng sanh.
Trong chốn thiền lâm, các bậc Đại sư xưa cũng từng dạy chúng: “vạn hạnh Bồ Tát hiếu nghĩa vi tiên”; người phát nguyện tu Phật bao giờ cũng thấy mình có bổn phận với bốn ân trọng.
Đạo Phật du nhập Việt Nam trên 20 thế kỷ, giáo lý Đức Phật trở thành những đạo đức nhân bản của người Việt, trong đó có đạo đức tứ ân. Tuy nhiên giáo pháp Phật thì quá mênh mông, nên thánh hiền xưa của Việt Nam biết cách tiếp nhận giáo pháp Đức Phật Thích Ca từ Ấn độ truyền sang, rồi Phật Giáo Việt Nam khéo giao lưu với các tư tưởng Phật Giáo các nước vùng Đông Bắc Á và giáo lý chính chân ấy đã dừng chân nơi bản địa và thực tế trong đời sống người Việt, theo từng vùng, từng miền, phân từng kỳ để lập Đạo, đạo đức của Đạo Phật lần lượt trở thành đạo đức của đất nước Việt Nam, của người Việt Nam, trong đó có nhiều môn nhiều phái, như: ở ngoài Bắc có phái Tào Động, phái Lâm Tế…miền Trung có phái Lâm Tế, phái Nguyên Thiều, phái Liễu Quán. Ở miền Nam thì có nhiều tông nhiều phái, nhiều hiệp hội hơn cả, như: Thiền tông, Tịnh Độ tông, Thiên thai tông, ở miền Đông có phái Nguyên Thiều, Liên Tông Tịnh Độ xuất hiện, ở miền Tây Nam phần Việt Nam có phái Khất Sĩ, Bửu Sơn Kỳ Hương, Tứ Ân Hiếu Nghĩa, Phật Giáo Hòa Hảo…
Đạo Tứ Ân Hiếu Nghĩa khai sơn từ thị trấn Ba Chúc, huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang, do Đức Bổn Sư Ngô Lợi sáng lập từ năm 1867 đến nay đã được 144 năm, từ nhu cầu đấu tranh nổi dậy chống thực dân Pháp, vừa đánh giặc vừa gắn liền với việc khai khẩn đất hoang lập thôn, lập làng, khai sơn chùa Tam Bảo Phi Lai.
Ngài Ngô Lợi là tên tự, tên thật của Ngài là Ngô Viện, ngoài ra Ngài còn có tên là Ngô Tự Lợi trong giới tu hành thường gọi là Ông Năm Thiếp (ngài thường hay xuất hồn đi thiếp) hay đức Bổn Sư núi Tượng là hiện thân của Phật Thầy Tây An chuyển kiếp.
Đạo Tứ Ân Hiếu Nghĩa đã thu hút hàng chục ngàn tín đồ mở rộng phạm vi hoạt động ra 16 tỉnh, thành phía Nam. Tổ chức đạo được chia làm 24 gánh và 6 Ban giúp việc, có trụ sở trung ương tại chùa Tam Bửu Phi Lai (thị trấn Ba Chúc, huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang), là di tích lịch sử cấp quốc gia.
Đạo Tứ Ân Hiếu Nghĩa là tôn giáo nội sinh, hoạt động đạo pháp, tu hành bốn ân: ân cha me, ân đất nước, ân Tam Bảo, ân đồng bào…”Sống hiếu nghĩa – vì khối đại đoàn kết dân tộc” là sự tổng hợp của ba tôn giáo gồm Phật Giáo, Nho Giáo, Lão Giáo. Trong lịch sử, đây còn gọi là đạo tập hợp những sĩ phu yêu nước tích cực chống Pháp, chống Mỹ cứu nước tại vùng Bảy Núi.
Đức Bổn Sư là người yêu nước, chống Tây, quá trình hành đạo Ngài có biên soạn kinh sách riêng để dạy đồ chúng đệ tử, trong đó có quyển Ba La Ni Kinh dài 223 chữa Hán, sách Ngọc Lịch Đồ Thơ Tập Chú. Sau nầy, kinh này trở thành bộ kinh chính của đạo Tứ Ân. Đức Bổn Sư viên tịch vào ngày 13 tháng 10 năm Canh dần (1890), thọ 59 tuổi.
Nói về việc di dân và thổ dân...
“Di dân” thì đi lập nghiệp, lánh Tây, tìm kế sách đánh đuổi người Tây, giữ gìn viềng mối đạo đức dân tộc Việt Nam. Từ những ý tưởng lớn đó mà Đạo Tứ Ân Hiếu Nghĩa xuất hiện tại quê hương Ba Chúc, ngày nay cũng là thánh địa trung ương của Phật Giáo Tứ Ân Hiếu Nghĩa, được nhà nước cho phép thành lập tổ chức Giáo Hội năm 2009.
Chùa Tam Bảo Phi Lai tọa lạc trong khuôn viên rộng 3 hecta, tuy gọi là chùa nhưng bên trong thờ phượng có khác với chùa Phật Giáo, chùa không thờ Phật mà thờ “Tấm Trần Điều”, Giường thờ, Ghế thờ, Gối thờ…; chùa hiện có khoảng 30 bàn thờ từ chánh điện ra tới tận cột phướn. Trong chánh điện thờ Quan Thánh Đế Quân, Hội Đồng Thượng Phật, cửu huyền thất tổ bá tánh, Thập Vương, hộ pháp,cChánh tăng, Phật Vương, Phật Thầy, Phật Trùm…
“Thổ dân” thì theo đạo truyền thống của người Khmer (Thủy Chân Lạp) thờ cúng Phật, cúng Ông Bà, hằng năm gần đến mùa cấy người nông dân Khmer từ các phum sóc phát tâm đem cày, bò đến cày ruộng công quả cho chùa. Sau khi thu hoạch mùa màng xong thì từ ngày mùng 9 đến mùng 10 tháng 10 âm lịch tổ chức lễ hội “Đôn-ta” (lễ cúng ông bà cũng là một trong các lễ đầu năm của người Khmer), trong lễ hội Đôn-ta có tổ chức hội thao đua bò để mừng công thu hoạch vụ mùa trong năm trước.
“Di dân người Việt” và “thổ dân Khmer” hài hòa trong cuộc sống cộng đồng trải hằng bao thế kỷ có chung một viềng mối đạo đức, biết phát huy đạo đức dân tộc yêu nước, đạo đức đạo Phật, đạo ông bà chính là bản sắc văn hóa độc đáo nhất của người Việt Nam trong cũng như ngoài nước, từ xa xưa cho đến hôm nay.
Đạo Tứ Ân Hiếu Nghĩa được người dân đồng bằng sông Cửu Long tiếp nhận, các bậc tiên sinh tiền bối, trưởng lão thường truyền đạt cho nhau nguồn đạo đức đó để tỏ lòng hiếu đạo trung trinh với ông bà cha mẹ, với nước non, nơi mà người An Nam và một ít sắc dân đến đây làm cách mạng, tu hành hay sinh cơ lập nghiệp, trong đó có Đức Sư Ông Thượng Bửu Hạ Đức.
HT Thích Giác Quang
