Mục Lục
Nirmatrelvir là một loại thuốc chống lại mọi hoạt động của virus covid ảnh hưởng đến con người. Nirmatrelvir được đóng gói chung với ritonavir (với tên gọi Paxlovid) ức chế cytochrome P450 rất mạnh và là dược chất được sử dụng trong việc tăng cường chất protease ức chế HIV
Việc kết hợp sử dụng ritonavir là cần thiết để tăng nồng độ nirmatrelvir lên mức hữu hiệu đạt được để trị bệnh.
Vào ngày 22/12/2021, FDA đã ban hành giấy phép sử dụng khẩn cấp với Paxlovid trong việc chữa trị cho bệnh nhân covid có triệu chứng nhẹ và vừa từ 12 tuổi trở lên và trên 40 kg. Thuốc được sử dụng trong vòng 5 ngày kể từ khi có triệu chứng và có nguy cơ làm cho bệnh nặng hơn.
Khuyến nghị
Hội đồng hướng dẫn điều trị covid 19 đã ra khuyến nghị sử dụng nirmatrelvir 300mg với ritonarir 100 mg (Pralovid) hai lần một ngày trong năm ngày cho các bệnh nhân ngoại trú bị bệnh covid nhẹ và vừa từ 12 tuổi trở lên, nặng trên 40 kg có nguy cơ sẽ bị bệnh nặng hơn.
Ritonavir tăng cường nirmatrelvir có sự tương tác thuốc rất nghiêm trọng vì có thành phần ritonavir.
Trước khi viết toa Paxlovid, bác sĩ nên xem xét cẩn thận các loại thuốc được sử dụng đồng thời, bao gồm các loại thuốc không cần kê đơn, thảo dược, thuốc giải trí và đánh giá các loại thuốc tương tác có thể xảy ra.
Nguyên nhân
Theo nghiên cứu đánh giá cho biết sử dụng Paxlovid trong chữa trị cho bệnh nhân covid triệu chứng nhẹ và vừa trong 5 ngày khi mắc bệnh giúp giảm nguy cơ nhập viện hay tử vong trong 28 ngày giảm đến 89% so với giả dược. Hiệu quả này có thể so sánh với hiệu quả của sotrovimab (85% ) và remdesivir (87% ) và cao hơn so với hiệu quả của molnupiravir (30%)
Ritonavir tăng cường nirmatrelvir (Paxlovid) hoạt động chống lại biến thể B1.1.529 (Omicron) mặc dù hiện đang thiếu dữ liệu về hiệu quả lâm sàng của Paxlovid chống lại biến thể này. Bởi vì có nguy cơ tương tác thuốc nghiêm trọng nên thuốc này có thể không an toàn với tất cả mọi bệnh nhân.
Dữ liệu nghiên cứu
Theo nghiên cứu EPIC- HR, có khoảng 2246 người tham gia. Độ tuổi trung bình là 46, 51% là nam và 72% là người Mỹ trắng. 47% xét nghiệm âm tính và 66% bắt đầu nghiên cứu khi có triệu chứng trong 3 ngày.
Những người tham gia được lựa chọn ngẫu nhiên trong 3 ngày có triệu chứng. Các bệnh nhân bị nhập viện và chết xảy ra đến ngày thứ 28 là 5 trên 697 người (0.72%) với những người sử dụng ritonavir tăng cường rirmatrelvir và 44 trên 682 người (6.5%) với giả dược. Trong 2085 người tham gia khi có triệu chứng trong 5 ngày, các bệnh nhân covid bị nhập viện và chết vì mọi nguyên nhân xảy ra với 8/1039 người (0.77%) với người sử dụng Paxlovid và 66/1046 người ở nhóm giả dược (6.3%). Hiệu quả của Paxlovid là 89% trong việc giảm nguy cơ nhập viện và tử vong. Không có ai chết trong nhóm người sử dụng Paxlovid so với 13 người chết ở nhóm giả dược.
Trong 2224 người tham dự , những ai sử dụng ít nhất một liều ritonavir tăng cường với nirmatrelvir hay giả dược, các phản ứng phụ thường xảy ra với nhóm sử dụng thuốc Paxlovid hơn nhớm giả dược, thông thường là rối loạn tiêu hóa và tiêu chảy.
Cân nhắc bổ sung
Nirmatrelvir phải được sử dụng đồng thời với ritonavir để đạt được nồng độ hữu hiệu trị bệnh.
Bệnh nhân phải hoàn thành 5 ngày thuốc trị bệnh. Không rõ liệu việc sử dụng ít hơn sẽ ít hiệu quả hay sẽ dẫn đến việc kháng thuốc khẩn cấp.
Nếu bệnh nhân phải nhập viện sau khi sử dụng thuốc, việc sử dụng toàn bộ 5 ngày điều trị cần phải theo quyết định của bác sĩ.
Vẫn chưa có dữ liệu về việc sử dụng kết hợp thuốc chống virus hay kết hợp với các thuốc chống virus hay kháng thể đơn dòng để điều trị covid cho các bệnh nhân ngoại trú. Các nghiên cứu cần phải được tiến hành để quyết định liệu việc kết hợp này có đóng vai trò trong điều trị covid không
Các bệnh nhân có hệ miễn dịch suy giảm có thể trải nghiệm gia đoạn nhiễm covid kéo dài dẫn đến sự tiến hóa virus nhanh chóng.
Theo dõi và phản ứng phụ
Phản ứng phụ phổ biến là rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy, cao huyết áp vào đau cơ.
Liều lượng cần phải giảm xuống nirmatrelvir 150mg với ritonavir 100mg hai lần một ngày với người bị suy thận vừa (eGFR > 30 đến < 60). Paxlovid không được sử dụng cho người bị suy thận nặng với eGFR < 30 cho đến khi có dữ liệu hơn.
Paxlovid không được khuyên cho người bị suy gan nặng (Child-Pugh cấp c) và phải được sử dụng cẩn thận với người có tiền sử bị bệnh gan, enzyme gan bất thường hay siêu vi gan.Chưa có dữ liệu về dược động học và an toàn với nhóm bệnh nhân này.
Xem xét với phụ nữ mang thai
Nghiên cứu EPIC-HR không bao gồm phụ nữ mang thai và cho con bú. Ritonavir đã được sử dụng rộng rãi trong thời gian mang thai với bệnh nhân HIV nên có thể an toàn để sử dụng khi mang thai. Dựa trên cơ chế hoạt động của cả nirmatrelvir và ritonavir và các dữ liệu trên động vật,ban hội thẩm không nên ngăn việc sử dụng ở người mang thai nếu hiệu quả hơn nguy hiểm.
Xem xét với trẻ em
Paxlovid được sử dụng cho trẻ em từ 12 tuổi trở lên, nặng trên 40 kg. Nghiên cứu EPIC -HR không bao gồm người dưỡi 18 tuổi. An toàn và hiệu quả trong việc sử dụng Paxlovid trong bệnh nhân nhi đồng vẫn chưa được thiết lập trong các nghiên cứu lâm sàng.
Tương tác thuốc
Paxlovid có sự tương tác thuốc rất đáng kể khi được sử dụng kết hợp trong thời gian điều trị. Để thuốc Ritonavir tăng cường với nirmatrelvir có hiệu quả, thuốc twang cường giúp tăng nồng độ rirmatrelvir để ngăn ngừa covid. Tuy nhiên nó cũng có thể làm tăng nồng độ của một vài loại thuốc và gây ra các phản ứng phụ nghiêm trọng, ngộ độc thuốc nguy hiểm. Thêm vào đó, ritonavir cũng là một chất ức chế, chất cảm ứng và chất nền của nhiều loại enzymes chuyển hóa thuốc.
Bởi vì thuốc Paxlovid rất hữu hiệu trong ngăn ngừa covid, sự tương tác thuốc có thể được quản lý hữu hiệu và không nên loại trừ việc sử dụng thuốc này.
Sự ức chế CYP 3A4 xảy ra nhanh chóng sau khi sử dụng Paxlovid, tối đa là 48 giờ. Sau khi ngưng Paxlovid, 80-90% sự ức chế CYP 3A4 sẽ phục hồi trong 3 ngày. Thời giam phục hồi dựa vào nhiều nhân tố như tuổi của bệnh nhân và có thể lâu hơn với người lớn tuổi.
Hướng dẫn cho bác sĩ và dược sĩ
Xác định thuốc tương tác
TRước khi viết toa thuốc Paxlovid, bác sĩ nên xem xét các loại thuốc bệnh nhân đang sử dụng có thể gây ra tương tác thuốc, bao gồm thuốc không cần toa, thảo dược và thuốc giải trí.
Bác sĩ nên xem xét hỏi các chuyên gia như dược sĩ, chuyên gia về bệnh HIV, các chuyên gia cấp cao với các bệnh nhân đang đặc trị thuốc như chống ung thư, thuốc điều trị tâm thần và các loại thuốc ức chế hệ miễn dịch.
Các loại thuốc có thể gây độc phụ thuộc bao gồm thuốc chống rối loạn nhịp tim mạch, thuốc chống đông máu, ức chế hệ miễn dịch, thuốc chống co giật và thuốc điều trị thần kinh.
Hướng dẫn quản lý khi tương tác thuốc
Trước khi cho bệnh nhân sử dụng Paxlovid, bác sĩ phải đánh giá nguy cơ và lợi ích khi sử dụng thuốc để có chiến lược quản lý bao gồm:
Điều chỉnh liều lương thuốc
Sử dụng thuốc thay thế
Tăng cường quan sát phản ứng phụ hay ngừng sử dụng thuốc sử dụng đồng thời.
Bác sĩ nên chọn liệu pháp điều trị trong 5 ngày sử dụng thuốc Paxlovid và ít nhất sau 3 ngày sử dụng thuốc.Những phương pháp này có thể tiếp tục trong thời gian dài hơn với bệnh nhân lớn tuổi hay nếu tương tác thuốc có thời gian bán phân hủy hay chỉ số điều trị hẹp.
Liều sử dụng Paxlovid không nên điều chỉnh để tránh hoặc giảm thiểu tương tác thuốc.
Bệnh nhân sử dụng Paxlovid và đang sử dụng thuốc chống HIV hay siêu vi gan C nên tiếp tục sử dụng Paxlovid . Không cần điều chỉnh liều lượng thuốc.
Những ai sử dụng các loại thuốc giải trí như Fentanyl nên theo dõi cẩn thận phản ứng phụ khi sử dụng Paxlovid.
Những ai đang sử dụng thuốc tránh thai nên có phương pháp tránh thai phòng ngừa vì Paxlovid có thể giảm nồng độ ethinel estradiol. Tuy nhiên, enzyme taon nên ảnh hưởng của Paxlovid dẫn đến lượng hormone thấp hơn không đáng kể trong thời gian điều trị 5 ngày và sẽ không giảm hiệu quả ngừa thai. Thêm vào đó, ethinyl estradiol luôn được kết hợp với progestin trong thuốc tránh thai để duy trì hiệu quả của thuốc thánh trai.
Lời khuyên cho bệnh nhân khi có phản ứng thuốc
Bệnh nhân nên được thông báo về nguy cơ các loại thuốc có thể gây phản ứng đồng thời bao gồm cả các thuốc không cần toa, thảo dược và thuốc giải trí.
Nếu có phản ứng thuốc tìm thấy, bệnh nhân nên được thông báo về các triệu chứng và dấu hiệu các phản ứng phụ có thể xảy ra.
Ngọc Hằng dịch
Theo NIH-Covid Treatment and Guideline
