Các nhà sư được khuyến khích các chế độ ăn uống cùng các hoạt động thể lực khỏe mạnh hơn. Các quan chức của bộ tài chính đang đánh thuế thuốc lá và rượu. Những nhân viên y tế địa phương đang mang các phương tiện chữa trị bệnh tim mạch và tiểu đường đến các nơi xa xôi của làng quê.
Ở Bhutan, bảo vệ mọi người khỏi các bệnh về tim mạch, bệnh phổi, ung thư và tiểu đường là ưu tiên quốc gia hàng đầu. Đây được xem là chính sách quốc gia kết nối mọi lĩnh vực từ y tế đến tài chính và giáo dục nhằm ngăn ngừa và kiểm soát những bệnh không truyền nhiễm này.
Đây cũng là quốc gia đâu tiên ở khu vực Đông Nam Á của tổ chức y tế thế giới nhằm thực thi những gói can thiệp về ngăn ngừa các bệnh không lây nhiễm cần thiết về chăm sóc sức khỏe cơ bản ở những quốc gia có nguồn tài nguyên kém.
Động lực ở đây rất rõ ràng. Các bệnh không lây nhiễm gây nên một nửa tử vong ở Bhutan. Hơn một phần tư dân số bị bệnh cao huyết áp. Truyền thống ăn uống bao gồm ba bữa ăn quá nhiều muối và tiêu thụ bia rượu làm tăng nguy cơ các bệnh này. Việc sử dụng thuốc lá và tăng các hành vi nhàn rỗi cũng gây nên nguy hại. Và cho đến gần đây, các làng quê xa xôi phải đương đầu với các khó khăn tiếp cận thuốc men.
“Mọi người ở đây từng gọi các bệnh không truyền nhiễm là “kẻ giết người im lặng” Nhà sư Lopen Pasang, một điều phối viên về sức khỏe cho cộng đồng tu sĩ khoảng 12000 người ở Bhutan cho biết “Các nhà sư là có nguy cơ bệnh cao. Chế độ ăn uống quá nhiều muối, đường và chất béo và họ trở nên nhàn rỗi. Và tất cả điều này dẫn đến béo phì, cao huyết áp, tiểu đường và các bệnh không truyền nhiễm khác.”
Hành động trên các bệnh không truyền nhiễm là khả thi
Vào năm 2018, Bhutan sẽ đưa ra kế hoạch kinh tế xã hội 5 năm với mục tiêu ngăn ngừa các bệnh không truyền nhiễm và kiểm soát hết mọi lĩnh vực.
Tổ chức y tế thế giới WHO PEN giúp các nhân viên y tế tiếp cận bệnh nhân cho các nhân tố nguy hiểm chính, như là cao huyết áp và cao đường và cung cấp phương cách trị bệnh cho những người có nguy cơ bị nhồi máu cơ tim, tai biến và các biến chứng khác. Nó tập trung vào việc đánh dấu các nguy hại bệnh sớm và củng cố nhanh chóng và cải thiện việc chăm sóc sức khỏe nhằm làm tăng các cơ hội để có kết quả về sức khỏe tốt hơn.
“Công việc của Bhutan là ngăn ngừa và kiểm soát bệnh tim mạch, đặc biệt là phục vụ như một mô hình cho những người khác làm theo” Bác sĩ Cherian Varghese của WHO, người giúp thiết lập và thực thi sáng kiến mới gọi là Trái tim toàn cầu cho biết. Sáng kiến này, được WHO phát triển, trung tâm phòng chống và kiểm soát dịch bệnh của Hoa Kỳ cùng các cộng sự ủng hộ một nhóm các quốc gia để tăng cường việc quản lý các bệnh tim mạch, giảm tiêu thụ muối, kiểm soát thuốc lá như là cách mà Bhutan đang làm.
Bác sĩ Karrma Lhazeen, giám đốc sức khỏe cộng đồng tại bộ y tế Bhutan cho biết bằng cách sàng lọc, tư vấn, chữa bệnh cùng với việc theo dõi nghiêm ngặt đã có kết quả tích cực về việc kiểm soát bệnh cao huyết áp. “Ở các quận nơi chúng tôi thử nghiệm WHO PEN, tỷ lệ người bị bệnh cao huyết áp đã giảm từ 42% đến 21%. Đã có sự cải tiến về các tình trạng bệnh khác như là tiểu đường.”
Vào năm 2014, Bhutan đã tiến hành một chiến dịch khảo sát theo sau chương trình WHO’s STEPwise tiếp cận việc thu thập, phân thích và phổ biến dữ liệu y tế để có một bức tranh rõ ràng hơn về cán cân của vấn đề về các bệnh không truyền nhiễm. Và kết quả thật đáng kinh ngạc: 39% dân số bị thừa cân hoặc béo phì, 36% cao huyết áp và một nửa không tập thể dục nhiều. Một trong ba người cao huyết áp không có bất cứ điều trị nào.
Kết quả làm dấy lên một kế hoạch hành động quốc gia vì các bệnh không truyền nhiễm.
Mọi người dân Bhutan được nhận việc chăm sóc sức khỏe miễn phí. Với chương trình mới của Bhutan, 53% tài chính và vật liệu để giải quyết bệnh không truyền nhiễm là nằm ở cấp độ khu vực so với 30% trước đây – trao nhiều quyền hơn cho địa phương trong các quyết định.
Bhutan cũng cố gắng giảm đến không các nguy cơ chính gây bệnh không truyền nhiễm. Thuế trên rượu tăng 100% và các khu vực thực thi chính sách kiểm soát bia rượu của WHO. Luật pháp mạnh mẽ về cấm sản xuất thuốc lá, buôn bán và sử dụng ở nơi công cộng được xem là sản phẩm chết người, và thuế rất cao. Có một sự khuyến khích rất mạnh mẽ trong việc luyện tập thể dục thể thao.
Cam kết chính trị là chìa khóa đánh bại các bệnh không truyền nhiễm
“Phản ứng của chính quyền với các bệnh không truyền nhiễm là rất khuyến khích.” Tshering Dhendup, điều phố các bệnh không truyền nhiếm của WHO ở Bhutan cho biết. “Có một sự cam kết chính trị ở mức độ rất cao.”
Và sự cam kết như thế chính là chìa khóa.
Vào đầu năm nay, thủ tướng Tshering Tobgay đã gặp gỡ Ban đặt nhiệm liên nhiệm của WHO do liên hiệp quốc dẫn đầu về các bệnh không truyền nhiễm , ông đã nhân mạnh “Các bệnh không truyền nhiễm đang tăng mối lo ngại ở Bhutan. Và khi chúng ta sống lâu hơn và tận hưởng sự sung túc hơn, chúng ta cũng phải chịu đựng các bệnh về lối sống.”
Việc ngăn ngừa và kiểm soát là trung tâm kế hoạch Bhutan vì tương lai bền vững. Đây là nằm trong chương trình nghị sự phát triển bền ững 2030, mục tiêu là xóa bỏ đói nghèo, củng cố hòa bình, và không để ai đằng sau. Chương trình nghị sự cũng nhắm vào việc giảm một nửa tỉ lệ tử vong sớm từ các bệnh không truyền nhiếm cho đến năm 2030.
Bhutan là một trong nhiều quốc gia được WHO lựa chọn để nhận sự hỗ trợ tích hợp trong tiến trình phát triển để đạt được 9 mục tiêu toàn cầu về các bệnh không truyền nhiễm, bao gồm giảm tỷ lệ tử vong sớm từ các bệnh không truyền nhiễm xuống 25% đến năm 2025 và các mục tiêu liên quan đến bệnh không truyền nhiễm trong chương trình nghị sự 2030. Sự ủng hộ này là một thành tố then chốt trong tiến trình phát triển của Bhutan cho đến ngày nay.
Bác sĩ Lhazên cho biết “Giải quyết các bệnh không truyền nhiễm giúp cho sự phát triển đất nước chúng tôi bởi vì bằng cách đầu tư một ít vào việc ngăn ngừa , chăm sóc sơ cấp và thứ cấp, sẽ tiết kiệm rất nhiều chi phí khá cao liên quan đến việc kiểm soát bệnh.” Nhà sư Pasang bị tiểu đường và cao huyết áp kết luận:
“Tôi đang chứng kiến sự thay đổi về sức khỏe của các nhà sư và cộng đồng rộng hơn. Ngày nay, thế hệ các nhà sư trẻ ý thức rõ hơn về sự cần thiết trong chế độ dinh dưỡng khỏe mạnh, không sử dụng rượu và hoạt động thể lực tích cực hơn. Cuộc sống của họ đã cải thiện.”
Ngọc Hằng dịch
Theo WHO.INT