Mục Lục
Khác với hai anh, Ðoàn Hiệp không tin ở trời đất quỷ thần, cũng không tin ở mồ mả dòng họ. Chàng thường tự bảo rằng mọi sự việc ở đời đều do mình chủ động cả. Do đó, sau khi được quan Tham đem “Bài học ngàn vàng” về nhà, chàng xin chép ngay một bản, dán lên tường trước bàn học của mình. Sáng nào chàng ngủ dậy cũng nhìn lên bài học đọc ngầm trong miệng: “Phàm làm việc gì, trước phải xét kỹ đến hậu quả của nó”.
Trong khi hai mình, một người lo đi xem bói khoa tướng số, một người lo đi theo các ông thầy địa, xem dời mả dời mồ, thì Ðoàn Hiệp chăm chỉ học hành, sáng chiều không xao lãng. Nhờ vậy, mặc dù nhỏ tuổi, học sau hai anh, văn chương chữ nghĩa của chàng vẫn vượt trội hẳn hai anh. Quan Tham thấy con út mình tánh tình đứng đắn, lại học hành mau tấn phát nên rất quý mến chàng. Quan thấy chàng học được nên thường những lúc rãnh việc, quan đem văn chương thi phú ra đàm luận với chàng. Hai cha con rất tâm đầu ý hiệp, và tin chắc kỳ thi này, chàng sẽ chiếm bảng khôi nguyên.
Hai anh chàng thấy chàng được cha yêu quý, không khỏi nổi lòng ganh tỵ, cho rằng ông thân mình ăn ở không cân, chứ không thấy rằng chính tại họ đã tìm cách thoát ra ngoài vòng đùm bọc, chỉ dạy của cha mình.
Quan Tham thấy hai đứa con trai đầu của mình cứ theo mẹ đi sâu vào con đường mê tín dị đoan, nhiều lần muốn khuyên bảo, răn dạy chúng trở về nẻo chính. Nhưng quan vốn có tánh tự do phóng khoáng, muốn để cho chúng tự tìm lấy những kinh nghiệm bản thân, để rồi răn bảo sau mới có hiệu quả chắc chắn.
Bà Tham thấy chồng để cho mình tự do dẫn con đi bói toán, dời mả dời mồ, tưởng rằng ông không chú ý gì đến công việc mình làm. Bà chỉ trông mong sao cho mau đến kỳ thi, để cho hai đứa con trai mà bà o bế sẽ đỗ đạt thành tài, hầu chứng minh cho sự tin tưởng của mình là đúng.
Ðoàn Hiệp ăn ngủ học hành một cách đều đặn, có giờ có giấc. Trong những lúc rảnh rang, chàng ra vườn xem hoa ngắm cảnh chứ không cùng bạn lân la ở các tửu quán trrà đình như hai anh.
Ðoàn Tín và Ðoàn Danh thấy em học hành chăm chỉ, lại có thêm thân phụ mình hướng dẫn, thì trong lòng không khỏi e ngại rằng nó sẽ vượt hẳn mình và chiếm giải khôi nguyên. Lòng ganh ghét chớm nở trong hai anh, và lớn dần, lớn dần, đến nổi lấn át cả tình huynh đệ. Ðể chận đứng cái đà tiến phát của em, hai chàng bàn mưu tính kế đưa thằng em mà họ cho là ngạo mạn tự cao, vào con đường trụy lạc.
Một hôm trời đẹp, Ðoàn Hiệp đang đứng xem hoa ngắm cảnh trong vườn, thì hai anh chàng xuất hiện sau lưng chàng. Ðoàn Tín vỗ vào vai em, nói trêu chọc:
- Thi sĩ đang làm gì đó? Nói chuyện với hoa chắc. Nhưng hoa này thì để ngắm chứ không thể trò chuyện được.
Ðoàn Danh bồi thêm:
- Ðúng vậy, hoa ở đây không biết nói mà cũng chẳng có gì đẹp.
Ðoàn Hiệp ngây thơ cãi lại:
- Hoa không biết nói thì có gì là lạ? Không lẽ hoa lại nói chuyện được à?
Ðoàn Tín và Ðoàn Danh cười ngất, tỏ vẻ chế nhạo:
- Mày chỉ biết một mà không biết mười. Mày không ngờ rằng có thứ hoa biết nói. Và đó mới là điều thú vị.
- Hoa biết nói được à? Anh đã thấy chưa hay chỉ mới nghe nói?
- Thì ngày nào chúng tao lại không thấy. Chỉ có mày ngu lo vùi đầu trong sách vở mới không biết trời biết đất gì cả, chứ bọn tao thì những thứ ấy, đâu có gì lạ.
- Ở đâu vậy?
- Mày muốn đi xem không? Chúng tao dẫn đi.
Ðoàn Hiệp rất làm lạ, nhận lời ngay:
- Ði thì đi! Mà ở tận đâu lận?
- Chỉ ở gần đây thôi. Mày đi sẽ biết.
Ðoàn Hiệp vội vã vào nhà thay đổi y phục, rồi cùng hai anh ra đi, lòng mảy may không chút nghi ngờ hai anh lừa phỉnh mình.
Chàng được hai anh dẫn đến một ngôi nhà rất sang trọng ở ngoại ô. Quanh nhà có cây cảnh, mỗi cây có treo những ngọn đèn xanh rất đẹp. Trong nhà bày biện rất sang trọng, có màn che trướng phủ, người hầu kẻ hạ. Ðoàn Hiệp mới đi lần đầu, nên không biết đây là một tửu lầu thuộc hạng sang nhất trong kinh đô.
Chàng ghé tai hỏi nhỏ Ðoàn Tín:
- Ðâu? Hoa biết nói ở đâu?
- Ðể thủng thẳng sẽ thấy! Làm gì mà gấp gáp nóng nảy vậy mày! Trong khi chờ đợi, chúng ta hãy uống rượu nhâm nhi chơi cái đã.
Nói xong, Ðoàn Tín gọi một người hầu bàn đem rượu và đồ nhấm ra. Chàng nói với Ðoàn Hiệp:
- Uống đi năm ba chén cho ấm bụng rồi thưởng thức hoa biết nói mới thú.
Sau khi ba anh em ngà ngà say, Ðoàn Tín bảo hai em mình ra vườn để ngắm hoa biết nói. Ba người đứng dừng lại trước một vườn hoa mẫu đơn, bỗng có một tiếng thiếu nữ cất giọng chào hỏi:
- Ba chàng đi thưởng ngoạn hoa mẫu đơn đó chăng?
Ðoàn Hiệp giựt mình nhìn rõ, thì ra đó là một thiếu nữ ăn mặc sang trọng, hình dáng yêu kiều đang đứng nép mình sau một cành cây mai vàng.
Ðoàn Tín vội nói với Ðoàn Hiệp:
- Ðó, hoa biết nói đã hiện ra đó rồi! Mày thấy có đẹp hơn thứ hoa vô duyên của mày ở nhà không?
Ðoàn Hiệp bây giờ mới vỡ lẽ ra là hai anh mình muốn trêu chọc mình, gọi người thiếu nữ đẹp là hoa biết nói. Nhưng để che giấu sự ngờ nghệch của mình, chàng làm ra vẻ sành sỏi:
- Ðẹp thì có đẹp thật, nhưng còn xem cách ăn nói ra sao mới phê bình được.
Ðoàn Hiệp nói vừa dứt câu thì thiếu nữ lại cất giọng oanh vàng thỏ thẻ:
- Mời ba chàng đến đây thưởng ngoạn cùng thiếp. Thiếp đã sắp đặt tiệc rượu ở đây rồi.
Ðoàn Tín và Ðoàn Danh mạnh dạn kéo tay em tiến tới bên cạnh ngườì đẹp. Thiếu nữ lễ phép vái chào ba người rồi kéo ghế mời ba người ngồi. Nàng ngồi ghé bên mép ghế, bên cạnh Ðoàn Hiệp, rót rượu, mời chàng uống. Mùi rượu, mùi xạ hương, mùi hoa làm cho chàng choáng váng như đang bềnh bồng trên một chiếc thuyền hoa lạc vào tiên động. Giọng quyến rũ của người thiếu nữ thỏ thẻ bên tai chàng làm cho chàng thêm ngây ngất.
Ba người ngồi uống rượu thưởng hoa cho đến gần khuya mới trở về.
Từ hôm gặp đóa hoa biết nói, Ðoàn Hiệp thẫn thờ, như người mất trí, chẳng thiết gì đến học hành. Chàng nằm dài, gác tay lên trán, mơ tưởng đến người đẹp trong vườn hoa.
Hai anh chàng dò xét thấy cá đã cắn câu, lập mưu đẩy em mình đi thêm một bước nữa vào con đường sa đọa. Một hôm Ðoàn Tín vào phòng chàng, đưa cho chàng một tấm thiếp hồng, nói:
- Từ khi con bé ấy gặp mày, nó đâm ra tương tư, ngày đêm tưởng nhớ mày, mất ăn bỏ ngủ. Hôm nay nó không thể nén lòng được, nên viết mấy chữ gởi cho mày đấy. Mày nên đến thăm nó kẻo tội nghiệp.
Hiệp nắm lấy tấm thiếp mở ra xem, chỉ thấy vỏn vẹn có mấy chữ: “Nhớ chàng không nguôi”, và tên ký: Bạch Mai.
Mặc dù chỉ có mấy chữ, tấm thiếp đã làm cho chàng cảm xúc đến ngạt thở. Chàng vùng dậy như một cái lò xo, đi thay đổi y phục và tìm đến tửu lầu hôm trước. Hai người gặp nhau mừng mừng tủi tủi, xem ra rất mực trìu mến.
Từ đó, vài ba hôm, Hiệp lại lén đến gặp nàng một lần. Tất nhiên là việc sách đèn chàng không cần chú ý đến nữa. Giọng nói thanh tao, thỏ thẻ của nàng đã ám ảnh chàng, luôn luôn văng vẳng bên tai chàng, làm cho chàng quên hết những lời hay ý đẹp của thánh hiền trong sách vở. Trước kia, mỗi buổi sáng, khi thức dậy, là chàng nhìn lên “Bài học ngàn vàng”; nhưng từ hôm gặp người đẹp, chàng không dám nhìn lên bức tường có dán bài học. Mấy ngày sau, để khỏi thắc mắc, chàng gỡ bài học xuống, xếp cất vào ngăn tủ.
Hai anh chàng mừng thầm khi thấy thằng em tự cao, tự đại của mình dã mất hết cả tự tin, không còn tự kiểm soát được nữa. Họ tin chắc với cái đà xuống dốc này, thế nào Hiệp cũng thi hỏng. Họ bảo thầm: “Ðáng kiếp! Ðể cho nó hết cái thói phách lối, dạy đời”.
Nhưng quan Tham Tri, thân sinh chàng, bắt đầu lo ngại, khi thấy đứa con yêu quý của mình trở thành biếng nhác, lêu lỏng. Nhưng quan không biết vì đâu có sự thay đổi như vậy. Quan để ý xem, thì thấy ngay “Bài học ngàn vàng” treo trên tường cũng đã biến mất đâu mất. Quan bèn sai người thân tín để ý dò xét, thì được biết sự thật. Quan rất đỗi buồn phiền khi khám phá ra sự thật ấy. Nhưng quan không muốn làm to chuyện, sợ bại lộ ra ngoài, làm tổn thương đến gia đạo.
Một hôm quan giả vờ như tình cờ vào phòng Hiệp, hỏi han sự học hành của chàng. Chàng bảo rằng bấy lâu nay trong người mệt mỏi nên không học hành được. Quan chụp lấy cơ hội ấy nói:
- Vậy thì con nên tĩnh dưỡng ít lúc. Cha được nghỉ phép nửa tháng, ngày mai cha con chúng ta lên núi Ngũ hành, viếng chùa Thiện Hải và ở lại đó tĩnh dưỡng ít ngày. Cha chắc rằng khí hậu trong lành ở đó sẽ giúp con lấy sức để tiếp tục học hành, vì kỳ thi cũng không bao lâu nữa.
Hiệp tìm cách từ chối, nhưng vì không có lý do vững chắc, nên cuối cùng chàng phải buộc lòng nghe theo cha.
Quan Tham đã chuẩn bị rất chu đáo nên trong cuộc đi này Hiệp được hưởng đủ mọi tiện nghi và thoải mái. Khí hậu lành lạnh ở đỉnh núi làm cho đầu óc chàng tỉnh táo hơn. Khung cảnh yên tĩnh của chốn thiền môn làm cho tâm hồn chàng lắng xuống, những tình cảm trong lành có cơ hội đưọc vươn lên.
Ðêm đầu tiên vì cuộc hành trình vất vả, nên chàng đánh một giấc đến sáng. Khi chàng thức dậy thì thấy ngay ở trên án thư trước mặt chàng ai đã để sẵn một tấm biển gỗ nhỏ sơn đen có ghi khắc mấy chữ bằng vàng: “Phàm làm việc gì, trước phải xét kỹ đến hậu quả của nó". Từ lâu chàng quên hẳn “Bài học ngàn vàng", hôm nay bỗng nhiên nó hiện lên đột ngột, như đập vào mắt mình, trí mình, làm chàng bừng tỉnh. Bài học như đang khiêm khắc cảnh cáo, lên án chàng, quở trách chàng. Từ lâu, chàng biết rằng mình đã lầm đường lạc lối, đi sâu vào con đường sa đọa, chắc chắn rằng kết quả sẽ tai hại, nhưng chàng không có gan đi lùi lại, quay sang hướng khác. Chàng biết rằng mình sẽ hỏng thi, làm đích cho miệng đời mai mỉa, chúng bạn cười chê, nhất là hai anh chàng. Chàng biết rằng chàng sẽ làm cho cha mẹ buồn phiền, tổn thương đến thanh danh của dòng họ. Chàng biết ràng cuộc đời của chàng sẽ không có lối thoát, nếu cứ đeo đuổi theo một cô gái bán phấn buôn hương, chỉ cốt bòn rút tiền bạc của chàng, chứ chẳng thương yêu gì mình. Nhưng chàng không đủ nghị lực để thoát ra, nhất là trong khi chung quanh chàng, những kỷ niệm, những màu sắc, những hình ảnh, nhữn hương vị của người thiếu nữ vẫn cứ ẩn hiện, phảng phất quyến rũ chàng.
Nhưng hôm nay, cha chàng dã khéo léo đưa chàng ra khỏi mê cung, đặt chàng vào giữa một khung cảnh trong lành thanh tịnh, để chàng có dịp gạn lọc lòng mình. Nhờ thế, chàng thấy thực rõ tất cả những hậu quả đen tối sắp xảy đến cho chàng.
Chàng bỗng gục đầu xuống bàn, khóc tấm tức. Cha chàng xuất hiện giữa khung cửa lúc nào chàng cũng không hay. Quan Tham họ Ðoàn lặng lẽ đứng nhìn con, lòng mừng thầm rằng “Bài học ngàn vàng" đã đập vào lý trí minh mẫn của đứa con yêu quí.
Quan đến đặt tay lên vai chàng, nói giọng ôn tồn, chậm rãi:
- Cha rất mừng, vì con đã nhờ “Bài học ngàn vàng" mà tỉnh ngộ. Cha không quở trách con, cũng không bắt buộc con một điều gì hết. Con đã đi sai đường lạc lối thì nay cũng chỉ có con tự mình quay lại đường lối quang minh chính đại.
Ðoàn Hiệp ngước lên nhìn cha, lòng tràn ngập mến đối với vị cha già đã tỏ ra khoan dung độ lượng đối với mình.
Chàng thưa:
- Thưa cha, con mong muốn quay về con đường chánh; nhưng con sợ những phút yếu đuối, con xin cha hãy ở bên cạnh con, để nâng đỡ con trong những lúc yếu mềm đó. Cha hãy cho con ở lại đây, tiếp tục đèn sách cho đến kỳ thi. Nếu con trở về nhà, chắc khó tránh khỏi cạm bẫy một lần nữa.
- Ðiều con yêu cầu đó rất hợp ý cha. Cha sẽ cho con ở lại đây, mọi việc đã có cha sắp đặt. Ngày mai cha sẽ cho người về kinh, đem sách vở của con lên đây để con tiếp tục học hành. Vị sư trụ trì ở đây có thể hướng dẫn con được, khi cha hết phép trở về kinh.
Hai cha con sắp đặt mọi chuyện xong xuôi, thì ánh duơng quang cũng vừa rạng rỡ ngoài trời, và trong chánh điện tiếng tụng kinh trầm bỗng của vị sư già cũng vừa chấm dứt.
HT Thích Thiện Hoa
